Denizlerimizin Kara Kökenli Kirleticilere Karşı Korunmasına Yönelik Ulusal Eylem Planının (UEP) Güncellenmesi Projesi (2016-2017)

Denizlerimizin Kara Kökenli Kirleticilere Karşı Korunmasına Yönelik Ulusal Eylem Planının Güncellenmesi Projesi

Kıyı bölgelerinin sunduğu imkanlar nedeniyle özellikle kıyı alanlarında yoğunlaşan kentleşme, hızla artan endüstriyel faaliyetler sonucu kurulan sanayi tesisleri, kara ve denizde gerçekleştirilen turizm faaliyetleri ve iç bölgelerden yüzeysel sular vasıtasıyla gelen evsel, tarımsal ve benzeri kaynaklı kirlilik nedeniyle ülkemiz kıyıları önemli çevre sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadır.

Bu kirleticiler deniz ortamına doğrudan deşarjlarla, nehirler aracılığıyla, taşkın sularıyla ve atmosfer yoluyla taşınmaktadır. Bu çerçevede UNEP tarafından oluşturulan “Bölgesel Deniz Programları”nın ilki 1975’de oluşturulan “Akdeniz Eylem Planı (MAP)”dır. Akdeniz Eylem Planı 1976 yılında imzalanan Barselona Sözleşmesi ile birlikte yasal bir zemine oturtulmuştur. “Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS)” ve Akdeniz Bölgesi’nde 1976-1977 yılları arasında kara kökenli kirleticilere yönelik uluslararası teknik çalışmaların da girdi olarak kullanılmasıyla UNEP, kara kökenli eylemlerin deniz ortamına etkileri konusuna dikkat çekmeye başlamıştır. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak 1983 yılında “Kara Kökenli Kirleticiler Protokolü (KKK Protokolü)” yürürlüğe girmiştir.

Diğer taraftan Türkiye, 1992 yılında da son kırk yıl içerisinde yoğun tahribata uğramış Karadeniz’in korunması ve rehabilitasyonu için Karadeniz’e kıyısı olan diğer ülkelerle birlikte ortak eylem ve fikir birliği içerisine girmiştir. Bu kapsamda Türkiye, 1992 yılında Bükreş Sözleşmesi ve eki Kara Kökenli Kirliliğin Kontrolü Protokolü’nün taraflarından biri olmuştur. Söz konusu Barselona ve Bükreş Sözleşmeleri ve ekleri çerçevesinde Türkiye, diğer taraf ülkelerle birlikte, kara kökenli kirleticilerden kaynaklı kirliliği izlemek, değerlendirmek ve önlenmesine yönelik gerekli tedbirleri almaktan sorumludur.

Bu çerçevede, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kıyılarımızla ilgili olarak gerek ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler (Barselona ve Bükreş Sözleşmeleri Kara Kökenli Kirleticiler Protokolleri), gerekse ulusal mevzuat ve ilgili AB Direktiflerini temel alarak ülkemiz kıyı alanlarının ve denizlerinin korunmasını sağlamak üzere 2000 yılından bu yana çalışmalarına devam etmektedir. Bu kapsamda ilk olarak 2001-2004 yılları arasında “Kara Kökenli Kirleticilerden Kaynaklanan Kirliliğe İlişkin Ulusal Eylem Planının Hazırlanması (KKK UEP 2004)” Projesi Bakanlık koordinasyonunda TÜBİTAK MAM tarafından gerçekleştirilmiştir. Daha sonra UNEP MAP isterlerine göre düzenlenen KKK UEP, 2005 yılında UNEP MAP Sekretaryasına sunulmuştur.

Zaman içerisinde, Barselona ve Bükreş Sözleşmelerinin güncellenen KKK Protokolleri/Stratejik Eylem Planlarına; SÇD, DSÇD gibi yeni AB direktifleri ile ortaya çıkan bütüncül çevre yönetimi anlayışına ve ekosistem temelli yaklaşıma uygun olarak KKK UEP 2005’in güncellenmesi ihtiyacı doğmuştur. . Bu ihtiyaca paralel olarak Barselona Sözleşmesine taraf ülkeler UNEP MAP koordinasyonunda 2015 yılında, KKK UEP’lerini mevcut kirlilik durumlarını oluşan yeni çevresel yönetim anlayışlarına uygun olarak değerlendirerek güncellemeye başlamışlardır.

Bu amaçla, ülkemizde "Denizlerimizin Kara Kökenli Kirleticilere Karşı Korunmasına Yönelik Ulusal Eylem Planının Güncellenmesi" 13 Haziran 2016 tarihinde T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ile TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü arasında imzalanan bir sözleşme ile başlatılmıştır. Projenin süresi 17 ay olup, 24 Kasım 2017 tarihinde tamamlanmıştır.

Projenin amacı, tüm denizlerimiz için ulusal mevzuat, Ülkemizin taraf olduğu bölgesel deniz sözleşmeleri, Akdeniz Stratejik Eylem Planı (SAP-MED) ve Akdeniz Bölgesi için hazırlanmış olan 10 bölgesel plan ve bu planların zaman çizelgeleri; Karadeniz için hazırlanmış olan Karadeniz’in Rehabilitasyonu ve Çevresel Korunması için Stratejik Eylem Planı (BSSAP); ayrıca, Avrupa Birliği (AB)’nin konu ile ilgili direktifleri ve Ekosistem Temelli Yaklaşım Yönetimi (ECAP) de göz önünde bulundurularak Denizlerimizin Kara Kökenli Kirleticilere Karşı Korunmasına Yönelik Ulusal Eylem Planının güncellenmesidir.

Bu Proje ile kara kökenli kirliliğin mevcut durumunun ve ulusal hedeflerin belirlenerek bunlar arasındaki boşluğun giderilmesi için gerekli önceliklerin, önlemlerin ve yatırımların belirlenmesi hedeflenmektedir. Projenin, ülkemiz kıyı ve deniz alanlarının korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması için doğrudan uygulamaya yönelik bir yol haritası oluşturması beklenmektedir. Güncellenen Ulusal Eylem Planı güçlü bir ulusal deniz kirliliği kontrol ve önleme politikası aracı oluşturarak sürdürülebilir kalkınma için stratejik plan oluşturulmasına önemli bir katkı sağlanmıştır.

Proje kapsamında paydaşların katılımının sağlanması ve sürece katkılarının arttırılması amacıyla bir dizi etkinlik gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen etkinliklere ilişkin özet bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Daha detaylı bilgi almak için ilgili etkinlik başlığına tıklayabilirsiniz:

Etkinlik özet bilgileri tablosu

Proje kapsamında gerçekleştirilen etkinlikler ile ilgili haberlere aşağıdaki linklerden ulaşılabilir:

Mevcut Durumun Değerlendirilmesi Çalıştayı (29-30 Kasım 2016)

Ulusal Hedeflerin Belirlenmesi, Boşluk Analizi ve Sıcak Noktaların Güncellenmesi Çalıştayı (7 – 9 Şubat 2017)

Taslak Ulusal Eylem Planı (UEP) Paydaş Çalıştayı (12 Kasım 2017)