T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının sahibi olduğu “Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı (DEN-İZ)’’, Ülkemiz deniz ve kıyı sularında 3 yıl süre ile TÜBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi (TÜBİTAK MAM), Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü tarafından gerçekleştirilecektir.
Proje sözleşmesi, ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürü Sayın Ercan Gülay ve TÜBİTAK MAM Başkanı Sayın Prof. Dr. İbrahim Kılıçaslan tarafından 28 Mayıs 2020 tarihinde imzalanmıştır.
Karadeniz, Marmara Denizi ve Boğazlar, Akdeniz ve Ege Denizi’nde kıyı ve nehir geçiş suları ile açık deniz istasyonlarında izleme yapılacaktır. Çalışmalar, TÜBİTAK Marmara Araştırma Gemisi aracılığıyla ve Üniversiteler ve diğer araştırma kurumları ile işbirliği içinde sürdürülecektir. Yapılacak deniz çalışmaları; Marmara Denizi’nde 3 dönem, diğer denizlerimizde ise yılda 2 dönem olarak planlanmıştır. Özellikle Karadeniz ‘de geniş yetki alanımız olan deniz sularında 30 mile kadar 7 farklı hatta izleme faaliyetleri gerçekleştirilecektir.
“Denizlerimizde Bütünleşik Kirlilik İzleme (ve Değerlendirme) Programı” ile, Türkiye denizleri ve kıyı sularının fizikokimyasal özellikleri, ekolojik durumunu yansıtacak bileşen ve göstergeleri, kirlilik durumu ile radyoaktivite seviyeleri, deniz çayırları, deniz tabanı biyoçeşitliliği ve ekonomik balıkçılığa yönelik hedef türler ile bunlardaki kirletici seviyeleri izlenecektir. Ayrıca deniz katı atıkları için Deniz Strateji Çerçeve Direktifi’nde yer alan göstergelerden mikroplastikler, denizdeki çöpler, ve sahildeki çöpler çalışılacaktır. Elde edilen sonuçlarla kalite sınıflandırılması yapılarak, kıyı su kütlelerinin ve denizel alanların durumları değerlendirilecektir.
Gerçek zamanlı izleme sistemi, kıyısal ekosistem ve peyzaj izlemeleri, su altı gürültüsü, habitat izleme, dökü alanları ve derin deniz izleme, uydu verileri ile izleme gibi yeni izleme sistemlerinin kurulması ve yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar da bu 3 yıllık izleme programına dahil edilmiştir. Denizlerimizdeki yabancı/istilacı türlere yönelik sıcak noktalarda (limanlarda) ek izleme/gözlem yapılacaktır. Ayrıca geçmiş izleme verileri de kullanılarak iklim değişikliğinin denizler üzerindeki etkilerine yönelik değerlendirmeler yapılacaktır.
Bu kapsamda, yaklaşık 364 istasyonda gerçekleştirilmesi planlanan noktasal su kolonu çalışmalarının yanı sıra alansal olarak, toplam 79 makro flora, 76 trol ile biyoçeşitlilik (balık) ve katı atık, 40 trol istasyonunda 2 ticari tür balıkta ve ayrıca 5 midye istasyonunda kirleticiler, 4 deniz çayırları, 4 kıyısal katı atık çalışması yürütülecektir. Biyolojik bileşenlere ek olarak 72 makrozoobentoz, 106/64 fitoplankton/zooplankton çalışması gerçekleştirilecektir. Toplam 120 sediman istasyonunda yaygın olarak kirleticilerin seviyeleri tespit edilerek geçmiş yıllarla karşılaştırmalar yapılacaktır. Türkiye denizlerinde 20 istasyonda sediman ve su örneklerinde radyoaktivite seviyelerinin takibi sürdürülecektir. Mikroplastik çalışmaları 2014-2019 döneminde olduğu gibi pilot çalışmalar ile sürdürülecektir.
DEN-İZ Programı sayesinde denizlerimizin fiziksel ve kimyasal özellikleri ile kirlilik ve ekolojik durum izlenerek, ulusal deniz yönetimi politika ve stratejilerinin belirlenmesi için bilgi temelli değerlendirmelerin yapılması amaçlanmaktadır. Bu çalışmalar sonucunda, denizler için çevresel durum raporları oluşturulacaktır.
Proje sonunda ‘’3. Ulusal Denizlerde İzleme ve Değerlendirme Sempozyumu düzenlenecektir. Sempozyumda izleme çalışma sonuçları ve denizel baskılar söz konusu denizlerin yararlanıcıları ve paydaşları olan kamu kurumları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları, belediyeler ve diğer ilgili paydaşlarla paylaşılacaktır.
