Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programı kapsamında desteklenen, koordinatörlüğü TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen projede, kirlenmiş yer altı suyu ve toprağın rehabilitasyonunda kullanılacak arıtma kimyasallarının ortama enjeksiyonu için yeni, pasif yerinde bir sistem geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Projenin toplam bütçesi 1.898.898 € Avrupa Birliği tarafından desteklenen kısmı ise 1.478.466.10 €’dur. TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü koordinatörlüğünde yürütülen projede, 8 ülkeden toplam 12 ortak bulunmaktadır. Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü, koordinatörlük sorumluluğu yanında projedeki başlıca Ar-Ge faaliyetlerini sürdürme görevini üstlenen iki ortaktan biridir.
Yer yüzündeki tatlı su kütlesinin büyük çoğunluğunun (%68.6) buzullar halinde olduğu göz önüne alındığında, yer altı suları dünyada erişilebilen en büyük tatlı su kütlesidir (%30.1). Önemli bir su kaynağı olan yer altı suları, kirlenme ve fiziksel yıkılma riski ile karşı karşıyadır. Kirlenmiş toprak, yer altı suyu için önemli bir kirletici etkendir. Toprakta bulunan veya zamanla yer altı suyuna ulaşmış olan kirleticiler, yer altı suyu kalitesi için ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Bu alanda uygulanan arıtma metotları, toprak ve yer altı suyu yapısına göre değişen yüksek maliyetli ve uzun süreli prosesler olabilmektedir. HEISTT projesinde, doğru kimyasalların kullanılması ile, petrol ürünleri, klorlu solventler ve pestisitler PCB ve PAH lar da dahil olmak üzere geniş bir kirletici kimyasallar grubu üzerinde etkili olacaktır. Bu kirleticileri temizleyen kimyasallar günümüzde iyice çalışılmış ve yoğun bir şekilde kullanılmaktadırlar. Bununla birlikte bu kimyasalları kirlenmiş alanlar verilmesi için kullanılan yöntemler verimli değildir. Bu proje, yer altı suyu ve toprakta kirliliğe neden olan kirletici maddelerin arıtımında kullanılan kimyasalların ortama tanıştırılması için yeni, pasif bir sistem geliştirmeyi ve enjeksiyon kuyularının hızlı ve ekonomik olarak açılmasını amaçlamaktadır.
Proje kapsamında Ar-Ge faaliyetleri arasında, ultrasonik uç tasarımı, sistemin tasarımı ve test edilmesi, kullanılacak jeotekstil malzemesinin seçimi ve test edilmesi, enjekte edilecek kimyasalların dağılımının modellenmesi, arazi çalışmaları ile modelin kalibrasyonu yer almaktadır. Yer altı suyu kirliliğinin giderilmesinde kuyu sistemlerinin hızlı bir şekilde açılması, kimyasal dozlama için gerekli ekipmanın tasarımı ve test edilmesi, projenin ana iş paketlerini oluşturmaktadır. TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü’nün bütün iş paketlerinde yer almasına rağmen ana sorumlulukları, kirli alan için model geliştirilmesi ve alanın modellenmesi, ultrasonik uçun kazıklara entegrasyonu ve test edilmesi, arazi çalışmaları ve proje yönetimi iş paketlerine dağılmıştır.
Projenin ana kapsamı aşağıdaki gibidir:
Açılacak kuyuların yerlerini belirlemede kullanılacak modele data toplanması için öncelikle kirli sahanın etütlerinin yapılması gerekmektedir. Geliştirilen model ile sahada nerelerde hangi aralıkta ne kadar kuyu açılması gerektiği tespit edilir. Model ayrıca bu kuyulardan ne kadar kimyasalın ortama verileceğini tahmin eder. Yerleri belirlenen kuyular, geliştirilen ultrasonik uç ile donatılmış kuyu açma kazıklarının toprağa çakılması ile açılır. Bu işlem sırasında toprak ultrasonik uç sayesinde likudi edildiğinden, açma kazıklarının toprak içerisinde ilerlemesi normale göre çok daha hızlı olur. Bu işlem sırasında kazıklarla beraber, kuyunun çeperini saracak jeotekstil de kazıklarla birlikte kuyuya yerleştirilir. İstenilen derinliğe inildiğinde kazıklar ve ultrasonik uç dışarı çıkartılarak, jeotekstil kuyu içerisinde bırakılır. Böylece jeotekstil, kuyunu daha rijid olmasını sağlar. Kazıkları toprak içinde ilerletmek için ise yüksek ağırlıklı iticiler kullanılacaktır.
Bu proje ile yer altı ve toprak kirliği arıtım teknolojilerinde bilgi birikimi oluşturulması hedeflenmektedir. Henüz yaygın uygulaması olmayan bu teknolojilerin ülkemize kazandırarak, konusunda uzman yetiştirilmesi de bu proje ile sağlanabilecektir. Ayrıca bu çalışma sonucunda, yer altı suyu arıtımı ve rehabilitasyon alanında çalışan firmalar için verimli bir proses ve yöntem oluşturulacaktır.